TANIŞ | ÖZER ASLAN
Avukatlık & Arabuluculuk
İPOTEKTE BOŞ DERECEYE İLERLEME HAKKI
GİRİŞ
İpotekte boş dereceye ilerleme hakkından bahsedebilmemiz için, öncelikle söz konusu ilerlemenin Türk Medeni Kanunu’nda istisnai bir düzenleme olması nedeniyle kural olan sabit dereceler sisteminden bahsetmemiz gerekmektedir. Türk Hukukunda kural sabit dereceler sistemi olup, her derece bir farazi değeri ifade etmektedir. İpotekte bulunan dereceler birbirinden bağımsız olduklarından, diğer derecedeki değişiklikler, diğer rehinli alacaklıları ilgilendirmemektedir. Yani öndeki sırada bulunan rehin sona erdiğinde, sonra gelen rehinli alacaklılar onun yerine ilerleyemez. Kural bu şekilde olmakla birlikte; rehinli alacaklının boş dereceye ilerleme hakkı olduğu durumlarda bu durum gerçekleşmeyecek ve ipotekli alacaklının boşalan dereceye ilerlemesi söz konusu olacaktır.
TMK’da üç tane boş dereceye ilerleme hakkı sabit dereceler sisteminin istisnası olarak düzenlenmiştir. Bu ilerleme hakkının ikisi kanundan; diğeri ise sözleşmeden kaynaklanmaktadır. Kanundan kaynaklanan ilerleme hakkının ilki TMK 872. maddesinde düzenlenen paraya çevirme esnasında ilerleme hakkı, diğeri ise; TMK 877-878. md.’lerinde düzenlenen arazinin iyileştirmesi halinde ilerleme hakkıdır. TMK 871. md.’sinde düzenlenen son ilerleme hakkı ise sözleşmeden kaynaklanan ilerleme hakkıdır. Sözleşmeden kaynaklanan ilerleme hakkında, ipotek ilişkisinin taraflarına iradi olarak sözleşme yapılmak suretiyle ilerleme hakkı oluşturabilme hakkı tanınmıştır.